Page 10 - Ponad słowami 3 - język polski, podręcznik, zakres podstawowy i rozszerzony, część 1

24 Młoda Polska – kontekst artystyczny

Czytanie tekstu kultury

Jacek Malczewski

Melancholia
Melancholia

1890–1894, olej na płótnie, 240 na 139 cm, Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, Rogalin

Na co zwrócić uwagę podczas oglądania dzieła
TYTUŁ OBRAZU
Pełny tytuł dzieła, zapisany przez twórcę na odwrocie płótna, brzmi: Melancholia. Prolog. Widzenie. Wiek ostatni w Polsce.
To ostatnie określenie odnosi się niewątpliwie do faktu, że w okresie tworzenia dzieła mijało 100 lat od III rozbioru i osta-
tecznego upadku państwa polskiego. Podtytuły Prolog i Widzenie sugerują, że wizja artysty jest nie tylko podsumowaniem
kończącego się stulecia, lecz także wizją przyszłości. Większość interpretatorów uważa, że tytułową Melancholią jest
postać kobieca oparta o parapet uchylonego okna. Nie wyklucza to jednak możliwości, że twórca określił tym pojęciem
całą kompozycję ze względu na jej nastrój czy wymowę.
KONTEKST ARTYSTYCZNY I LITERACKI
Bezpośredni kontekst artystyczny dla Melancholii stanowi oczywiście twórczość Jacka Malczewskiego. W namalowa-
nym nieco później, w latach 1895–1897, płótnie Błędne koło zastosował on podobny zabieg kompozycyjny. Jednakże
najciekawszy przy interpretacji Melancholii jest kontekst literacki tworzony przez Wesele Stanisława Wyspiańskiego. Nic
nie wiadomo na temat ewentualnego oddziaływania obrazu na autora napisanej kilka lat później sztuki, którą wystawiono
w Krakowie w 1901 r. Nie zmienia to faktu, że gorzka refleksja Wyspiańskiego nad narodową historią – dramat rozgrywają-
cy się w dwóch izbach wypełnionych tłumem symbolicznych postaci, które na koniec krążą w lunatycznym tańcu – wydaje
się literackim odpowiednikiem malarskiej wizji Malczewskiego.